Biegły – Co To Jest i Co Oznacza? – PrawoSłownik
Biegły to termin, który w polskim prawie odnosi się do osoby posiadającej specjalistyczną wiedzę z określonej dziedziny, która jest wykorzystywana w celu udzielenia fachowej opinii w postępowaniach sądowych, administracyjnych czy innych procedurach prawnych. Biegły pełni bardzo ważną rolę w systemie prawnym, gdyż jego opinia może wpływać na wynik sprawy. W artykule wyjaśnimy, czym jest biegły, w jakich sytuacjach jest powoływany oraz jakie ma obowiązki w polskim prawie.
Kim Jest Biegły?
Biegły to osoba, która posiada szczególną wiedzę, doświadczenie i kwalifikacje w danej dziedzinie, które mogą być przydatne do oceny dowodów, wyjaśnienia faktów lub rozwiązania specjalistycznych kwestii w sprawach sądowych lub administracyjnych. Biegły może posiadać wiedzę z zakresu medycyny, inżynierii, rachunkowości, psychologii, ekonomii, prawa, technologii, sztuki i wielu innych dziedzin. W Polsce biegli są powoływani przez sądy, prokuraturę lub inne organy w celu udzielenia fachowej opinii.
Powołanie Biegłego
Biegły może zostać powołany w różnych sytuacjach procesowych. Zazwyczaj biegły jest wzywany w sprawach, które wymagają specjalistycznej wiedzy, której nie posiadają sami sędziowie lub inne osoby prowadzące postępowanie. Powołanie biegłego może nastąpić z inicjatywy jednej ze stron postępowania, np. prokuratora, pełnomocnika strony, lub z inicjatywy sądu.
W polskim postępowaniu cywilnym i karnym, biegły jest powoływany przez sąd, który określa zakres opinii, jaką biegły ma przygotować. W niektórych przypadkach, strony mogą wskazać swoich biegłych, ale to sąd ostatecznie decyduje, którzy biegli zostaną powołani. W sytuacjach, gdy strona nie zgadza się z opinią biegłego, może wnieść zastrzeżenia lub wskazać swojego biegłego, który może przedstawić alternatywną opinię.
Zakres Opinii Biegłego
Opinia biegłego ma charakter dowodu, który może być kluczowy dla rozstrzygnięcia sprawy. Biegły w swojej opinii przedstawia swoje wnioski na podstawie wiedzy merytorycznej, analizując dowody, dokumenty oraz inne dostępne materiały związane ze sprawą. Zakres opinii biegłego może być różny, zależnie od rodzaju sprawy i potrzeb sądu. Biegły może zostać poproszony o:
- Wyjaśnienie kwestii medycznych – np. w sprawach dotyczących wypadków, obrażeń ciała, stanu zdrowia ofiar czy oskarżonych.
- Określenie wartości majątku – np. w sprawach rozwodowych dotyczących podziału majątku, w sprawach spadkowych czy podczas wyceny nieruchomości.
- Ocena zdolności psychicznej osoby – np. w sprawach dotyczących niepoczytalności oskarżonych w postępowaniu karnym.
- Analiza danych finansowych – np. w sprawach o oszustwa finansowe, analizę ksiąg rachunkowych, w sprawach gospodarczych czy cywilnych.
- Wyjaśnienie kwestii technicznych – np. w sprawach dotyczących wypadków drogowych, budowlanych, katastrof czy naruszenia prawa budowlanego.
Opinia biegłego nie jest wiążąca dla sądu, ale stanowi istotny dowód w sprawie. Sąd może się na nią powołać lub w razie potrzeby zlecić opracowanie kolejnej opinii, np. przez innego biegłego, jeśli zachodzi potrzeba weryfikacji przedstawionych wniosków.
Obowiązki Biegłego
Biegły posiada szereg obowiązków, które musi wypełnić zgodnie z przepisami prawa. Do najważniejszych obowiązków biegłego należy:
- Wykonywanie swojej pracy zgodnie z zasadą bezstronności – biegły ma obowiązek dostarczać sądowi lub organowi opinii, która jest rzetelna, obiektywna i oparta na jego fachowej wiedzy, niezależnie od tego, która strona postępowania go powołała.
- Poufność – biegły nie może ujawniać informacji, które uzyskał w toku postępowania, bez zgody sądu, chyba że jest to wymagane w ramach postępowania.
- Stosowanie swoich kompetencji w sposób rzetelny i fachowy – biegły powinien w swojej pracy wykorzystywać całą dostępną wiedzę z danej dziedziny oraz przestrzegać zasad etyki zawodowej, kierując się zasadą uczciwości i dokładności.
- Przedstawienie opinii w terminie – biegły ma obowiązek sporządzenia opinii w wyznaczonym przez sąd terminie, a w przypadku opóźnienia, musi uzasadnić przyczyny opóźnienia.
- Odpowiedzialność za rzetelność opinii – biegły ponosi odpowiedzialność za fałszywe lub nierzetelne opiniowanie, co może skutkować odpowiedzialnością zawodową lub nawet karną, jeśli opinia będzie miała na celu oszustwo lub wprowadzenie sądu w błąd.
Biegły w Prawie Cywilnym i Karnym
Biegły odgrywa istotną rolę zarówno w postępowaniu cywilnym, jak i karnym. W sprawach cywilnych biegli są powoływani do wyjaśnienia szczegółowych kwestii technicznych, finansowych czy medycznych, które mogą być kluczowe w rozstrzygnięciu sprawy. Na przykład, w sprawach o odszkodowanie po wypadkach drogowych, biegły może ocenić stopień uszczerbku na zdrowiu lub wartość uszkodzonego mienia.
W postępowaniu karnym biegły może być powoływany do oceny poczytalności oskarżonego, stanu psychicznego świadków, jak również do analizy dowodów z zakresu technologii czy inżynierii, np. przy wypadkach drogowych lub sprawach związanych z naruszeniem przepisów budowlanych.
Biegły w Postępowaniu Administracyjnym
Biegły może być również powołany w postępowaniach administracyjnych, np. w sprawach dotyczących zezwoleń budowlanych, kontroli działalności gospodarczej, ocen oddziaływania na środowisko lub w przypadkach, które wymagają specjalistycznych opinii w zakresie prawa administracyjnego. W takich sytuacjach biegły pomaga organom administracyjnym w podjęciu decyzji, analizując skomplikowane zagadnienia techniczne, środowiskowe czy gospodarcze.
Zakończenie
Biegły jest niezwykle ważną postacią w polskim systemie prawnym, pełniąc kluczową rolę w dostarczaniu fachowej wiedzy, która pomaga sądom, prokuraturze i innym organom w podejmowaniu decyzji. Biegły może mieć różne specjalizacje, od medycyny, przez prawo, aż po inżynierię czy ekonomię. Jego opinia w postępowaniu jest cennym dowodem, a jego obowiązki obejmują bezstronność, rzetelność i terminowość. Zrozumienie roli biegłego i jego odpowiedzialności jest kluczowe dla zapewnienia sprawiedliwości w polskim systemie prawnym.